Denkstof en leesvoer ter overweging en bemoediging in een moeilijke tijd.

1. Theologen en economen.
Bob Goudzwaard (1996): “Ik verwacht van theologen dat zij het perspectief open houden naar een andere werkelijkheid dan economen en technologen ons doorgaans laten zien, zeggende: ‘there is no alternative’. Theologen zouden ons duidelijk kunnen maken dat er wel alternatieven zijn”. Zou dat ook kunnen na de coronacrisis? Dat economen een andere werkelijkheid laten zien? Eén die de grote tweedeling in arm-rijk, de hoge huizenprijzen, de klimaat- en energievragen…in een ander economisch en menselijk perspectief plaatst? Sander Heine van Triodos schrijft in “Fantoomgroei” dat we niet beter worden van economische groei. We worden steeds rijker maar zijn steeds minder bereid om dat te investeren in wat echt belangrijk is: Goed onderwijs, goede zorg, een betrouwbare voedselvoorziening, een eerlijke verdeling van onze rijkdom, en een leefbaar klimaat. Geld an sich betekent niets, het gaat om de keuzes die ermee gemaakt morden. Een Dalai Lama karakteriseerde:

“De westerling offert zijn gezondheid op om veel geld te verdienen
en offert dat geld vervolgens om zijn gezondheid te herstellen”

2. Wij weten toch
Wat is de retorische betekenis van ‘wij weten allemaal dat…’, zoals in het evangelie. Wie is dat ‘wij’? Slaat dat op een omschreven groep, of is het een populistisch ‘wij’ dat suggereert: “Iedereen toch?”  Is ‘wij’ de algemene publieke mening, zoals bijvoorbeeld in: “Dit moet toch kunnen”? Of is ‘wij’ één van de woorden om anderen de mond te snoeren? Zo kunnen ‘wij’ toch niet tegen euthanasie zijn, als iemand daar zelf voor kiest? Dan ben je toch van andere planeet? Ageert de actiegroep #ikdoenietmee tegen zo’n inpalmend ‘wij’, of creëert het weer een eigen ‘wij’? En is dat hetzelfde ‘wij’ als in “Yes we can” en “Wir schaffen das” en “Alleen samen krijgen we corona onder controle” en in “Fratelli tutti”, de laatste encycliek van de Paus? Dan is ‘wij’ bijna een programma, wervend. Dan weet dat ‘wij’ dat het leven pijn doet en samenleven helemaal! Zie ook: Oriana Fallaci, Brief aan een nooit geboren kind, 1975.

3. Pietje precies
Opmerkelijk dat ze aan Jezus vragen of ze moeten geven terwijl Jezus antwoordt dat ze moeten teruggeven. Zo staat het namelijk in de Griekse tekst. Vaak vertaalt men alsof Jezus zegt: “Geef aan de keizer wat de keizer toekomt en geef aan God wat God toekomt”. Dan worden de zaken mooi verdeeld: de keizer dit en God dat – scheiding van kerk en staat. Maar in ‘t Grieks staat er: geef wat van de keizer (Caesar) is aan Caesar terug en wat van God is aan God terug. Twee keer VAN en 2x AAN. Tegenover de afbeelding van Caesar staat de mens als afbeelding van God. Aan God teruggeven betekent dan zoveel als je Godgelijkheid (“ geschapen naar zijn beeld tot zijn gelijkenis” zoals in Genesis 1:26-27) ontwikkelen en zo aan God teruggeven. Dat is heel anders dan: ieder zijn deel. Ingewikkeld? Maar wel mooi en verdiepend!

4. Corona crisis

De dominicanes Holkje van der Veer spreekt over verlammende angst in coronatijd. “Angst maakt dat je je afsluit en je hart niet meer open kan. Bij echte angst komt niets meer binnen. Die angst moet gekneed worden, dan helpt het om teksten te hebben. De naam van God is al: Ik zal er zijn. Eigenlijk is de Bijbel één groot boek dat voortdurend zegt: “Wees niet bang”. En J.M. de Vries zong: “Alles waar je bang voor bent, wordt vanzelf groter” (bijv. Goliath en David).

In Argentinië en Guatemala zet een anonieme graffitischilder op de muur: “Er werden 2 bloemen vermoord, maar de lente kon niet vermoord worden” en Julia Esquivel schrijft: “Ze mogen alle bloemen afmaaien, maar ieder jaar wordt het weer lente”. Dat wil niet zeggen: “Vergeet het verleden maar, doe net of je gek bent”. Hoe hebben Joden door kunnen gaan na de Holocaust, hoe gaan mensen door na verschrikkelijke feiten gezien en meegemaakt te hebben, hoe?

Paul Begeyn s. j. vertaalt een gedicht – of ook een bijbels gebed – van Christa Peikert:

Je kunt de eerste toon zijn in een lied
waardoor alle grenzen vergeten worden
Wees niet bang
Wees niet bang
Ook wanneer de toon amper klinkt
Wees niet bang

Jij kunt de eerste vonk zijn voor een vuur
dat alle wapens tot ploegen omsmelt
ook wanneer de tegenwind je striemt
Wees niet bang

Jij kunt de eerste graankorrel zijn op een akker
die alle handen vullen zal met brood
ook wanneer het land vol stenen zit
Wees niet bang

Jij kunt de eerste druppel zijn voor een bron
die in de woestijn levensliederen zingt
ook wanneer de wolk nog zwijgt
Wees niet bang

Jij kunt de eerste pas zijn voor een dans
die alle voeten leidt naar onze God
ook wanneer je voet nog struikelt
Wees niet bang.

En tot besluit van Judith Herzberg:

Angst wordt het vroegste wakker
wekt dan verstand en plannen voor de dag.
Die dekken hem nog even toe.
En waarom kan kalmte niet eens eerder opstaan, of
het verheugen, waarom is angst zo onbeheerst
zo ijverig?

Juf, juf ik was het eerst
Ja hoor, dat heeft de juf gemerkt.
Ga nou maar rustig naar je plaats
en praat niet voor je beurt.
Vanmiddag bij geschiedenis,
mag je alles vertellen wat je weet,
wat vroeger gebeurd is.

En als je denkt dat de bijbel een soort geschiedenis boek is en de kerkelijke leegte voelt van deze coronatijd – en later? – dan is het boek Wijsheid van Jezus Sirach, bijv. hoofdstuk 10:6-18, prachtig om te lezen of te mediteren.
Je zult verbaasd staan over de actualiteit van deze oude wijsheden.

Hartelijke groet aan allen.

Henk Bloem, pastor

Meer verdieping in de lezingen van komende zondag: lees hier.