Enkele notities ter overdenking van de lezingen van deze week. Over schijn-recht en hoe dat ook in onze tijd, in ons land helaas nog vaak voorkomt. Over hoe Jezus’ voorbeeld van alle tijden is.

Jesaja 53:10 gaat over iemand die de klappen opvangt, ellende van anderen op zich neemt en na een schijnproces veroordeeld wordt. Jezus komt voor het gerecht, maar heeft geen schijn van kans; het is geen rechtspraak, het is een schijnproces. De uitkomst staat al vast: “Als je zo doet ben je geen vriend van de keizer”, en hij wordt als ‘koning der Joden’, als opstandeling, als staatsvijandige, afgevoerd. Dat gebeurt mijns inziens dagelijks om ons heen:
1. Denk aan de toeslagenaffaire: ouders worden als crimineel weggezet, vinden nergens gehoor, worden als oplichters beschouwd en het duurt maar en duurt maar.
2. Denk aan ons slavernijverleden. Slaven hadden geen schijn van kans, zij waren de schuldigen. Processen tegen hen waren schijnprocessen; voor ons was het een gouden eeuw.
3. Gastarbeiders, vluchtelingen en asielzoekers worden bijna steeds in hoek van oplichters, profiteurs, gezet en als zodanig behandeld; worden met een smoes niet aangenomen voor een baan of functie.
4. Dominee Dittrich Bonhoeffer wordt het zwijgen opgelegd – hij wordt kaltgestellt – en na een schijnproces geëxecuteerd.
5. Bisschop Oscar Romero werd als ‘crimineel’ tegenstander van de staat uit de weg geruimd terwijl hij opkwam voor de onderkant van de samenleving.
6. De Russische oppositieleider Aleksei Navalny zit in strafkamp IK-2. Hem wordt het zwijgen opgelegd: staatgevaarlijk. Ex-gevangenen die het overleefden zeggen: daar zullen ze hem breken.
7. Soms worden hele volksstammen als ‘crimineel’, als staatsvijandig aangemerkt: Oeigoeren worden heropgevoed, net als de Rohinga’s geïsoleerd.
8. Canadese kinderlijkjes: als nakomelingen van oorspronkelijke bevolking werden ze uit de weg geruimd. Ze mochten geen deel gaan uitmaken van de samenleving.
9. Mensen krijgen geen aanstelling, geen baan als ze er ‘buitenlands’ uitzien, als hun naam buitenlands klinkt.
10.
Misschien nog een voorbeeld. Vandaag begint binnen onze kerk de zogenaamde synodale weg, dat wil zeggen dat de hele kerk wordt opgeroepen om mee te denken en te spreken over de toekomstige koers van onze kerk. ‘Syn’ betekent ‘samen’.
Het is geen bisschoppensynode. Het is niet zo dat bisschoppen en paus OVER ons gaan beslissen. Nee. Iedereen denkt en praat mee vanuit eigen verantwoordelijkheid en expertise. Wat een organisatie gaat dat zijn. En wat een opgave om te bewaken dat ’t niet uitdraait op een schijnsynode. Ik wens de organisatoren en deelnemers graag veel inspiratie (hier zit ‘Spiritus’, Geest in) en wijsheid toe.

Achteraf – na de verrijzenis – verstaan ze Jezus’ lijden en kruis als Gods Plan. Zoals mensen soms zeggen: “De Heer heeft gegeven, heeft genomen, wat Hij doet is welgedaan.” Achteraf spreekt hier aanvaarding, geloof uit. Achteraf is het groots, denk ik. Als je vooraf –zoals blijkbaar in de eerste lezing zegt dat hij van God moet lijden, lijkt ’t me bijna sadistisch. Maar misschien zegt de schrijver het vooraf, omdat hij de afloop al in zijn hoofd heeft.
In Marcus 10:41vv geeft Jezus privé-onderricht aan de groep van twaalf. Voor de groten der aarde, zegt hij, zijn mensen onderdanen. Denk aan het onheilspellende woord Unter-mensch! Majestueus klinkt dan: “Zo is het bij jullie niet.” Er staat: ‘is’ – ook al weten we dat dat nog een droom is. Grootheid en ‘t-voor-het-zeggen-hebben is bij jullie niet boven iemand staan en op iemand neerkijken, hem/haar neerbuigend en als tweederangs behandelen. De Griekse tekst heeft hier kata, dit is: top-down. Zoals bij slaven. Bij jullie is het anders. Jullie zijn volgelingen van degene die niet is gekomen om gediend te worden, maar om te dienen. Dat ‘is’ blijft een kriebelig gevoel geven! Is het echt zo?

“Ieder die in de hemelen en de aarde is,
komt tot de Erbarmer slechts als dienaar”
De Koran, Soera 19.93 (vert. K. Steenbrink, De Jezus’ verzen in de Koran blz.109)

Jezus staat niet alleen in zijn kritiek:

“De Capo is de mens die onder alle omstandigheden zichzelf zoekt. Hij dient zichzelf”
Abel Herzberg, Amor fati, Moussault 1965, blz. 26-28.

‘Zij die macht hebben om kwaad te doen
en afzien van die macht,
zijn meesters van de wereld.
Maar in deze wereld heeft nog nooit
een machtig iemand er vrijwillig
afstand van gedaan
William Shakespeare

“Macht, je hebt het niet in jouw handen, het heeft jou in handen”
M. Shalev, Een geweer, een koe, een vrouw, blz.185.

Dienen ↔ Gediend worden:

Voor mij kwam de grote ommekeer, toen ik ontdekte dat het niet de vraag is hoe ik God moet dienen, maar hoe God gediend wil worden. Dat kan je door je een beetje de hand van God te laten zijn. Zo maak je de wereld beter.”
Marga Klompé.

“Dat jij ons niet kunt helpen, maar dat wij Jou moeten helpen en door dat laatste helpen wij onszelf”
Etty Hillesum. Het verstoorde leven, blz.131-132.

“Ik bedoel dit, dat dit mij bevrijdt, dat ik weet dat de dingen die mij bezwaren, die mij het leven bijna ondraaglijk maken, dat God ook lijdt. Maar dat komt bij al dat tuig, dat schorem dat mij vervolgt niet op. Die gaan geen stap buiten hun huis om God te helpen. Ze hebben helemaal geen Godsidee of enige volwassenheid. Ze denken dat God zo machtig en geweldig is dat hij geen menselijke hulp nodig heeft.” Gerard Reve, ongedateerd krantenknipsel.

Karl Rahner, theoloog op het Tweede Vaticaanse Concilie, leerde: “Wat 60 tot 80% van de mensen tegenwoordig verstaat onder het begrip God, bestaat God zij dank niet” (in: Thomas Halik en Anselm Grün, Geloven op de tast, blz.111)
Als God er is, dan woont hij veel dieper! Dan moet je niet zoeken bij meer en beter en hoger…maar aan de onderkant, bij de achterdeur…Toon Tellegen zou zeggen: “God, U hier?

In Paradise lost van John Milton, zegt satan (bemerk wie het zegt!): “Better to reign in Hell, than serve in Heaven” (In: G. Tomley, Seven deadly sins, blz.40).

Henk Bloem, pastor

Meer verdieping in de lezingen van deze zondag: lees hier.