Notities en gedachten om een wat andere horizon aan de Bijbelpassages te geven.

Hoe oud is het Oude Testament?
“Waar komt u vandaan?” Zo’n zinnetje wordt vaak als discriminerend ervaren door mensen die al één of twee generaties in Nederland wonen, werken, en kinderen gekregen hebben. Word ik nu nog als ‘buitenlander’ gezien? Schuldhulpmaatjes, voedselbank, Sant’Egidiogemeenschap, mensen die voor een Jumbo of Albert Hein de straatkrant verkopen; armen, noodlijdenden, alleenstaanden zijn er steeds meer. God vereenzelvigt zich met hen. Kijken we weg of zien we hen staan?
Exodus concretiseert hoe je in concrete gevallen als Godsvolk moet handelen. Doe je dat niet dan ben je geen Godsvolk; dan zeg je het verbond met God op. Het schakelt Godsdienst en Naastendienst als gelijk. Wie zei dat het Oude Testament verouderd was en we genoeg hadden aan het Nieuwe?

Vreemdeling
De bijbel gebruikt drie verschillende woorden voor ‘vreemdeling’. Er zijn er die, zoals hier in Exodus, volledig geïntegreerd maar geen jood met burgerrechten zijn (ger). Verder zijn er vreemdelingen die etnisch en religieus afwijkend gedrag vertonen, daaraan vasthouden en zo bedreigend voor het volk zijn. Die willens en wetens outsiders zijn (zar en nokri).

Van buiten de (Bijbelse) lijntjes
De joodse exegeet Rashi schrijft: “Rente lijkt op een slangenbeet (…), die veroorzaakt een kleine wond in de voet die de mens eerst helemaal niet voelt. Maar dan gaat het opzetten en verspreidt zich door het hele lichaam. Zo is het met rente.”
De filosoof Andreas Kinneging schrijft: “Soms maak ik me wel zorgen dat met het wegvallen van het christendom als factor van belang, ook de naastenliefde uit onze maatschappij zal verdwijnen. Dan valt de belangrijkste dam weg tegen egoïsme en de tirannie van de meerderheid.”
Tim Krabbé had contact met de moordenaar van Jan Heijn. Hij zei: “Natuurlijk is hij geen monster, dan schuif je de verantwoordelijkheid af. Hij was zozeer vergelijkbaar met mezelf dat ik dacht: ik moet kunnen begrijpen hoe hij daartoe gekomen is. Hij was een zielige schoft. Ik wil deze schoft verdedigen tegen het publiek dat hem alléén maar een schoft wil vinden”.
Omar Pamuk, Turkije, zegt in Trouw van 21 oktober 2017: “Bij ‘individualiteit’, een Europees begrip, denken wij aan een op zichzelf staand persoon, alleen in een kamer, niet beschermd door familie of clan of dorpsgenoten, maar alleen door grondwettelijke rechten. Dat is begonnen met de Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap van de Franse revolutie. Maar ik maak me zorgen over de erfenis hiervan. Als je Syrische vluchtelingen niet als mensen behandelt, waar is dan de broederschap? En als je broederschap opgeeft, verdwijnt ook de vrijheid en de gelijkheid. En Broederschap die zich beperkt tot de eigen clan is geen broederschap. Zeker, de hoofdpijn van de buurman raakt ons meer dan de kanker van een onbekende in China, maar dat doet niks af aan het concept van broederschap. Als er mensen in nood aan je grenzen staan, heb je een verantwoordelijkheid.”
Vanuit de Koran en Bijbel. In het schrijven “A common word between us and you” van 138 moslimgeleerden (Begrip 2008, 2) wordt geconstateerd dat sommige woorden vaak in de Koran en weinig in de bijbel, of omgekeerd weinig in de Koran en veel in de Bijbel voorkomen. Wonderlijk, blijkbaar zetten Koran en Bijbel elk andere accenten. Er is dus nog een een hele weg te gaan is om elkaar goed te verstaan.

Als jij

Als jij het vraagt draai ik je hoofd,
breng ik je handen bij elkaar,
‘t rietje van de thee tot aan je mond;
tussen jou en het plafond sla ik
een uitgelezen bladzij om. Help je

hoesten. Vanzelf kijk je omhoog
tussen de zwaluwen en de wolken door,
van boven staat de wereld open. Verten
hebben wij gemeen. Denk niet dat
ik ze nader ben omdat ik wel kan lopen.

(H. Hoenselaars)

Tenslotte
Dinsdag 20 okt was Rome hoofdstad van de vrede met de internationale ontmoeting: Niemand redt zichzelf. Na de interreligieuze samenkomst in 1986 was er in deze moeilijke tijd van pandemie en veel oorlogen opnieuw vanuit het hart van Europa een plechtig moment van bezinning, gebed en ontmoeting. Een bericht van hoop voor de toekomst in de naam van het grootste goed: de Vrede. Er waren gebeden vanuit verschillende plaatsen en verschillende religies en aan het eind van de middag kwamen allen samen op het Piazza del Campidoglio waar de president van Italië, Andrea Ricardi (de stichter van Sant’Egidio) en Ursula van de Leyen een toespraak hielden.

Henk Bloem, pastor

Meer verdieping in de lezingen van komende zondag: lees hier.